Ю. М. Бохан — беларускі гісторык і археоляг.
Доктар
гістарычных навук (2003).
Структура і прынцыпы камплектацыі
войска Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове ХІV–ХV ст. адлюстраваныя ў
пісьмовых крыніцах таго часу вельмі цьмяна. У прывілеі, выдадзеным Ягайлам
пасьля заключэньня Крэўскай уніі, у 1387 г., агаворваецца, што ў выпадку
ўварваньня непрыяцеля ў землі дзяржавы яе насельніцтва прыцягваецца "ad
insequutionem huiusmodi, quod Pogonia uulgo dictur, non solum armigeri, uerum
etiam omnis masculus, cujuscunque status aut conditions extiterit, dum modo
arma bellicosa gestare poterit, proficici teneatur" [1, с. 2]. Слынны
польскі дасьледчык Г.Лаўмяньскі атаясамляе згаданую "Пагоню" з
паспалітым рушаньнем, добра знаным як асноўная форма вайсковай арганізацыі
Вялікага княства ў ХVI ст. [2, с.225]. Аднак той факт, што ў ёй мусілі браць
удзел ня толькі "armigeri", але і ўсё мужчынскае насельніцтва,
здольнае насіць зброю, а таксама надзвычай вузка акрэсленыя функцыі
(пераследваньне адступаючага ворага) прымушае разглядаць яе не як спосаб
камплектаваньня войска ў сьціслым разуменьні гэтага слова, а як форму
арганізацыі мірнага па сутнасьці насельніцтва, закліканага да падтрыманьня
чыста вайсковых фармаваньняў на этапе, калі разгром ворага быў, у асноўным,
завершаны, альбо, прынамсі, было спынена яго прасоўваньне ўглыб тэрыторыі. У
іншых выпадках, пры вядзеньні баявых дзеяньняў на непрыяцельскіх землях, а тым
больш у выпадку мабілізацыі ў маштабах усёй дзяржавы, падобная форма
арганізацыі вайсковых сілаў наўрад ці была магчымай. Такім чынам,
"Пагоня" хутчэй набліжалася не да паспалітага рушаньня, а да г. зв.
"абароны зямлі" (expeditio domestica, defensio terrae), добра
вядомай, напрыклад, у Польшчы і сягаючай сваімі каранямі ў вельмі аддаленыя
часы [3, с. 427; 4, с. 59–60; 5, с. 192–193].